ACT, 2010
In het midden van de negentiende eeuw werd de klassieke muziek
geconfronteerd met een nieuwe beweging die succes wilde halen bij
het grote publiek door het creëren van complexe maar overrompelende
geluidservaringen. Een generatie van veelbelovende pianovirtuozen
die verantwoordelijk was voor een hele rits nieuwe
compositievormen, maar tegelijk zeer begaan was met de persoonlijke
status.
In elke grote muziekstroming zijn er individuen of bewegingen die
het artistiek-technische niveau de hoogte in jagen door hun
buitengewone vaardigheden of inventiviteit. Frans Liszt deed dat in
het broeierige klimaat van de negentiende eeuw, aangewakkerd door
concurrentie van andere grootheden zoals Frédéric Chopin of Niccolò
Paganini. Vijay Iyer mag beschouwd worden als een van de grootste
pianovirtuozen van zijn generatie. Hij koppelt een accuraat
uitvoeringsvermogen aan een grote passie voor de jazzmuziek. ‘Solo’
is een persoonlijk werk dat de drijfveren van een getalenteerd
muzikant probeert bloot te leggen.
De wijze waarop Vijay Iyer een veelzijdig muzikaal reliëf opbouwt
in zijn muziekstukken is adembenemend. Dat illustreert ‘Human
Nature’ duidelijk: een kabbelend ritme ontwikkelt zich geleidelijk
tot het welbekende motief. Hoewel de pianist met Indiase roots –
uiteraard – slechts twee handen gebruikt om zijn instrument te
bespelen en niet wordt bijgestaan door extra muzikanten, krijg je
toch het gevoel van allesomvattende beleving, alsof er veel meer
volk aan het werk is.
Het grootste deel van de composities zijn geschreven door Vijay
Iyer en dat laat zich merken in de uitvoering. De nadruk ligt op
een hoge structurele complexiteit, waarbij er ruimte is
voorbehouden om de virtuoze techniek van de muzikant te bewijzen.
Soms lijkt die maniëristische houding in de weg te staan van een
gebalanceerde en melodisch onderhoudende compositie, met als gevolg
dat perfect uitgevoerde nummers zoals ‘Epistrophy’ en ‘Games’ toch
weinig emotie opwekken.
‘Black & Tan Fantasy’ start vanuit de onderbuik, met diepe
ondertonen, maar ontplooit zich dan tot een bluesnummer met een
notoir kantje. De uitvoering is perfect maar voelt jammerlijk iets
te klinisch aan, waardoor je het gevoel hebt dat de swing van het
nummer ontbreekt. Een ‘foutloze’ uitvoering is niet altijd een
voorwaarde voor een goed nummer. ‘Solo’ herbergt echter ook enkele
interessante composities die iets meer tekenen van bezieling
vertonen. ‘Darn That Dream’ is door zijn zachte glooiingen
misschien niet zo uitdagend als ‘Epistrophy’, maar biedt de
luisteraar een bedwelmende ervaring.
Vijay Iyer gaat bijzonder ver met zijn technische
puzzeljazz. Over zijn artistieke kunnen bestaat geen
twijfel, maar toch lijkt de pianist steeds te willen bewijzen dat
hij tot opzienbarende dingen in staat is. ‘Autoscopy’ begint
helemaal volgens dat idee maar groeit geleidelijk uit tot een
zachter en afgerond nummer. De Indiase wonderboy zet de
luisteraar op de verkeerde voet met een hemelbestormend
nummer.
Toch is ‘Patterns’ het meest belangwekkende nummer van het album.
De feeërieke opening van het muziekstuk neigt naar ambient
(en vertoont een Indiase invloed) maar doorbreekt het patroon om te
besluiten in een minutenlang geestverruimend moment van escapisme.
Het is een van de zeldzame momenten waar het mathematische
maniërisme van de muzikant wordt gekoppeld aan bezieling en een
vleugje dramatiek.
‘Solo’ is een contrastrijk album: grootse artistieke prestaties
(let op de sfeergevoelige intonatie van ‘Desiring’) worden
afgewisseld met composities die een gebrek aan gevoel opbiechten
(‘One For Blount’ is aardig maar verdient het niet om het album af
te sluiten). Even is het de adem inhouden als Vijay Iyer het
schitterende ‘Fleurette Africaine’ (van Duke Ellington) onder
handen neemt. De weemoedigheid in het begin loopt over in een
gracieus tussenspel, waarbij Iyer verder bouwt op de decennia oude
funderingen van een briljant nummer. Een degelijke uitvoering, die
het exotisme van het nummer goed omvat, maar het is ook niet meer
dan dat.
‘Solo’ lost de torenhoge verwachtingen niet volledig in. Geen
slecht woord over dit aardig geheel van uiteenlopende composities,
maar gevoelsmatig biedt het net te weinig voldoening. Muziek is
niet louter een kwestie van verstand of redenering, maar ontstaat
in combinatie met passie en gevoel. Vijay Iyer is tot betere dingen
in staat.
Vijay Iyer speelt op 6 december in de Singer (Rijkevorsel) en
op 16 februari in de Singel (Antwerpen).
