Er zijn zo van die verhalen die een eigen leven gaan leiden. Verhalen waarvan niemand nog weet wie ze verteld heeft of waar ze vandaan komen. Verhalen waarvan iedereen weet hoe ze in elkaar zitten zonder ze uit eerste hand te kennen. Ilias is er zo eentje, of misschien toch ook niet.
Wie denkt bij Ilias immers niet aan het legendarische gevecht tussen Hector en de onkwetsbare Achilles? Of aan het houten paard dat de Trojanen binnen hun muren haalden en de onsterfelijke zin "Timeo Danaos et dona ferentes" vleugels gaf (dat Bart De Wever die nog niet aangehaald heeft!). Helaas is geen van bovenstaande terug te vinden in de Ilias, of liever niet noodzakelijk zoals "de overlevering" het wil. Zo vindt de fatale strijd tussen Hector en Achilles wel plaats, maar is er van een onkwetsbaarheid (op de hiel na) nog geen sprake, net zo min als het houten paard in het verhaal opduikt. Dit laatste wordt enkel haast achteloos vermeld in De Odyssee en is (in meer uitgewerkte vorm) toe te schrijven aan de Romeinse dichter Vergillius.
Maar Ilias behandelt wel de tienjarige oorlog tussen de Trojanen en hun bondgenoten enerzijds, en de Danaërs of Achaiërs (de term Grieken wordt nergens gebruikt) anderzijds. Het klopt eveneens dat de strijd tussen beide groepen losgebarsten is nadat Paris van Troje de wonderschone Helena, vrouw van Menelaos geschaakt heeft. Alleen wordt bij dit alles slechts zijdelings stil gestaan in het gedicht. Uiteindelijk beslaat het hele epos, dat toch een flinke vierentwintig gezangen telt, maar een korte periode in het tiende jaar van de oorlog, wanneer Agamemnon, de aanvoerder van de Achaiërs, in onmin raakt met de held Achilles en die laatste zich wrokkend uit de strijd terugtrekt (het eerste gezang).
In de volgende gezangen worden de gevolgen hiervan duidelijk wanneer de Archaïers steeds vaker aan de verliezende hand zijn, nu hun grootste en beste vechter hen niet langer terzijde staat terwijl de Trojanen wel nog kunnen rekenen op de trefzekere hand van hun held Hector. In bloedige en gedetailleerde regels laat Homeros de ene held na de andere in het strijdperk sneuvelen waarbij het aan poëtische beschrijvingen niet ontbreekt. In sommige gevechten ligt het dodental onder de voorname strijders zelfs zo hoog dat men de vraag kan stellen of er de eerste negen jaar wel gevochten was. Toch is lias meer dan een louter oplijsten van strijd en verderf. Tussen het bloed en de waanzin door neemt Homeros meermaals de gelegenheid te baat om stil te staan bij de drijfveren van zijn helden en hoezeer ze door menselijke gevoelens gedreven worden.
Uiteraard staan de arrogantie van Agamemnon en Achilles’ hoogmoed en wrok centraal, die geen van beiden voor de ander onder wensen te doen in hun dorst naar faam en roem, maar ook de andere deelnemers aan het verhaal (mens én god) zijn niet gespeend van kleine kantjes. In het bijzonder de goden, zelfs Zeus, komen er al bij al bekaaid van af. Als een bende kleine kinderen maken ze ruzie onder elkaar en kiezen ze naargelang hun voorkeuren de kant van de Trojanen of Achaiërs waarbij ze hun lievelingen meermaals van een gewisse dood redden en het hele strijdtoneel als hun speelveld zien. Zelfs oppergod Zeus laat zich meermaals verleiden door de smeekbeden van mensen en (mindere) goden en zal finaal een beslissende rol spelen in het noodlot van Hector.
Geen werk is klassieker en meer geroemd dan Ilias en desondanks minder gelezen dan alle andere. Wie het gedicht ter hand neemt, zal evenwel het gevoel bekruipen dat die roem ergens onterecht is. De vele herhalingen die duidelijk maken dat het werk een orale traditie kent, de talrijke adjectieven en de vele veldslagen verlenen het werk ongewild een soap-karakter dat voor moderne lezers als vermoeiend overkomen kan. Tezelfdertijd isIlias wel een van de oudste werken uit onze geschiedenis en schuwt het geen psychologische karakterontplooiingen (arrogantie, hoogmoed, lafheid maar ook heldhaftigheid en verdriet) die zijn status rechtvaardigen. Ilias is een vreemd werk, maar wel een dat het verdient gelezen te worden. In het bijzonder in de opmerkelijke vertaling van Patrick Lateur, die als geen ander Homeros recht weet aan te doen.
Lateurs vertaling, de twaalfde integrale vertaling in het Nederlands, is immers om meerdere redenen opmerkelijk te noemen. Zo ruilt hij de klassieke hexametervertalingen in voor blanke verzen,rijmloze vijfvoetige jamben,die dichter aanleunen bij onze (spreek)taal terwijl de keuze voor het vers in plaats van proza tezelfdertijd Ilias in zijn dichtvorm respecteert. Daarnaast weet hij de beeldspraak van Homeros te behouden maar durft hij de overvloed aan adjectieven te beperken tot een respectabel aantal. Door het hele werk niet alleen van voetnoten maar ook een personenregister te voorzien, komt hij bovendien tegemoet aan deze lezers die niet klassiek geschoold zijn of vertrouwd zijn met de Griekse mythologie. Hoewel Ilias geheel Homeros’verdienste blijft, kan niet naast het werk van Lateur gekeken worden. Het is zijn uitmuntende vertaling die van Ilias – Wrok in Troje een werk maakt dat meer dan tweeduizend jaar na zijn ontstaan nog steeds als verplicht leesvoer geldt.
