95 min. /
België / 2009
Belgische films en seks, het is nooit echt een succesvolle
combinatie geweest. Misschien heeft het wel iets met onze
katholieke achtergrond te maken – sinds de Spanjaarden hier hun
Mariaverering (en behoorlijke kwantiteiten van hun zaad)
achterlieten, hebben we ons nooit echt helemaal comfortabel gevoeld
bij de gedachte aan seks, en de portrettering ervan in onze
literatuur en daarna in onze films is dan ook navenant. Ofwel gaan
we volop voor de giechelachtige, puberale aanpak (herinnert er zich
nog iemand Jan Verheyens debuutfilm ‘Boys’ of Erik Van Looy’s ‘Ad
Fundum’, officieel de film met de meest overbodige seksscènes in de
geschiedenis?), ofwel gaan we écht hardcore en tonen we
seks zoals het in onze lichtjes gefrustreerde geest hoort te zijn:
als een duistere, deprimerende praktijk die alleen maar tot nog
meer miserie leidt. Probeer bijvoorbeeld maar eens Guido
Henderickx’ ‘S.’ op te snorren, waarin Nathali Broods (ik verzin
niets) anaal genomen wordt terwijl de man in kwestie de as van haar
overleden moeder over haar uitstrooit. Dat noem ik “seksuele
problemen” hebben. En op die manier werd seks in de Belgische
cinema consequent ofwel gebanaliseerd, ofwel geproblematiseerd.
‘SM Rechter’, de laatste film in de fait divers-reeks
van VTM, leek dan ook in opzet een absolute afknapper. Het verhaal
van Koen Aurousseau, de Mechelse rechter die in 1997 betrapt werd
op verregaande SM-spelletjes met zijn vrouw Magda en vervolgens
geruïneerd werd door het gerecht, leende zich perfect tot een
potsierlijke aanpak. Maar – zeg het niet te luid – héél misschien
is er toch reden tot hoop voor de vaderlandse filmindustrie.
Regisseur Erik Lamens toont alvast aan dat er tenminste één
filmmaker is die weet hoe hij seks – zelfs bizarre seks – in beeld
moet brengen zonder onnodig te choqueren of zijn onderwerp uit de
weg te gaan. ‘SM Rechter’ heeft zo z’n mankementen, maar de aanpak
van het thema hoort daar alvast niet bij.
Gene Bervoets speelt Koen Allegaert, een strenge, maar faire
rechter wiens echtgenote Magda (Veerle Dobbelaere in een
indrukwekkende rol) steeds verder wegzinkt in een depressie. Na een
hospitalisatie komt het hoge woord er bij Magda eindelijk uit: ze
loopt al dertig jaar lang rond met SM-fantasieën. Ze wilt geslagen
en vernederd worden. Koen kan aanvankelijk zijn oren niet geloven,
maar om zijn huwelijk te redden besluit hij toch om samen met Magda
naar een SM-club te trekken. Dat blijkt een openbaring: Magda voelt
zich na een paar sessies met de zweep en andere hulpmiddelen als
herboren, en tijdens de volgende vijf jaar worden hun bezoekjes aan
de club voor hen een vaste euh… prik. Daar komt echter bruut een
einde aan in 1997 – het gerecht komt achter de praktijken van Koen
en Magda, en klaagt Koen aan wegens slagen en verwondingen én het
aanzetten tot ontucht. Het koppel verliest alles: Koen wordt uit
zijn functie ontheven, hij verliest zijn pensioen en ook de relatie
met hun dochter (een bijrolletje van Marie Vinck) krijgt zwaar
onder de hele zaak te lijden.
Waar er ook maar over de film geschreven of gesproken wordt,
hoor je steeds opnieuw dat ‘SM Rechter’ in de eerste plaats een
liefdesverhaal is. En dat is ook zo: de grote kracht van de prent
is juist dat de relatie tussen Koen en Magda altijd centraal blijft
staan. Hoe heftig de SM-scènes ook kunnen worden, we blijven ons er
als publiek altijd van bewust dat dit iets is dat uit liefde wordt
gedaan. Uiteindelijk gaat het over een man die zijn vrouw zo graag
ziet, dat hij tot extremen wilt gaan om haar te geven wat ze nodig
heeft. En extreem wordt het: de SM spelletjes tussen hen gaan veel
verder dan wat gestoei met zweepjes en kaarsvet – er komen
constructies aan te pas die niet zouden hebben misstaan in de
‘Saw’-reeks. Maar die sensatie overwoekert nooit het eigenlijke
verhaal: Erik Lamens gebruikt de SM-scènes om zijn punt duidelijk
te maken, meer niet.
Tegelijk roept hij vragen op over de gangbare moraliteit: “Wij
hebben een voorbeeldfunctie,” bijt de procureur Koen toe aan het
einde van de film. Koen antwoordt: “Moeten we het dan allemaal in
de missionarishouding blijven doen?” Eigenlijk is dat een
interessante vraag: heeft het privéleven van een rechter,
politieagent, politicus, of iemand anders van wie vaak wordt gezegd
dat hij een “voorbeeldfunctie” heeft, iets te maken met de
uitoefening van zijn job? Een rechter die aan SM doet, is die
geloofwaardig? Een minister die zijn vrouw bedriegt? Een
politieagent die regelmatig zelf verkeersboetes aan zijn been
heeft? Heeft het één iets met het ander te maken? Lamens lijkt niet
echt te twijfelen, en schildert het arrest van Koen – allicht
terecht – af als een gerechterlijke dwaling, een vonnis
uitgesproken door mensen die niet begrepen of wilden begrijpen wat
er aan de gang was tussen Koen en Magda. Mensen die al een
zenuwachtig gezicht trekken wanneer ze toegeven dat ze “één keer
per jaar… met de mond bediend worden”, zoals een goede vriend van
Koen het zegt, én die in veel gevallen van de gelegenheid gebruik
maakten om rekeningen uit het verleden te vereffenen.
Echt diepgaand wordt ‘SM Rechter’ helaas nooit. Lamens brengt
zijn verhaal verrassend smaakvol en meeslepend in beeld, maar hij
maakt van zijn nevenpersonages (vooral de rechterlijke machten die
tegen Koen en Magda samenspannen) wat al te ééndimensionele
schurken. Zo lijkt Bruno Vanden Broecke wel de vleesgeworden
hypocrisie. Tom Waes, die rondloopt met een zwart ding onder zijn
neus waarvan men ons wilt wijsmaken dat het een snor is, krijgt dan
weer nauwelijks de tijd om enige indruk te maken. Ook maakt Lamens
hier en daar gebruik van wat àl te makkelijke verteltechnieken. De
depressie van Magda aan het begin van de film suggereren door
overal waar ze gaat enkele lege Duvelflesjes neer te poten (met
dank aan de sponsor drinkt iederéén in ‘SM Rechter’ continu Duvel),
is nu niet echt subtiel. Ook de manier waarop Magda na haar eerste
SM-sessie plotseling een modelmoeder en -echtgenote wordt, lijkt
enigszins overdreven.
Los daarvan ben je wel al snel méé met de film. De vaart zit er
in en de eerlijke, maar nooit nodeloos choquerende manier waarop de
SM-wereld in beeld wordt gebracht, zorgt ervoor dat je echt gaat
meevoelen met Koen en Magda. Het centrale koppel helpt ook: Gene
Bervoets weet de vertwijfeling van Koen perfect uit te beelden (“Ik
snap niet hoe je daar van kunt genieten!”), terwijl Veerle
Dobbelaere, die fysiek ongetwijfeld de zwaarste rol had, van haar
Magda een aandoenlijk personage maakt. Zelfs met naalden in haar
borsten, haar mond opengesperd in een angstaanjagende metalen
constructie, verliest ze nooit haar waardigheid. Je moet het maar
doen.
Een meesterwerk is ‘SM Rechter’ dus zeker niet geworden, maar
het is wel een volwassen Vlaamse film over seks, en dat is al heel
wat. Zelfs mensen wiens masochisme zich beperkt tot de
herinneringen aan zaterdagavonden met ‘Chez Bompa Lawijt’ op de
buis, zullen zich hier in kunnen vinden.