Wanneer iemand uit je naaste omgeving sterft, dan worden er
bepaalde zaken van je verwacht. Je wordt verondersteld meteen
verdriet te tonen aan de buitenwereld door te huilen tot je
ingewanden er mee dreigen uit te komen, maar enkele maanden later
moeten je tranen wel op zijn en moet je die fase opgeborgen hebben
voor aanvaarding. Een kort maar krachtig rouwproces, dat is de
norm. Heel absurd, want rouwen is iets dat eerder jaren tijd
vraagt, zelfs nooit echt voorbijgaat. Soms is het na twee jaar dat
je de steun pas echt kunt gebruiken, omdat het echte gemis dan pas
tot je doordringt: die komt echt nooit meer terug.
Pietro Paladini (Nanni Moretti, zowel voor als achter de camera
Italië’s bezigste bij) reageert anders dan verwacht. Na de plotse
dood van zijn vrouw kan Pietro de draad van zijn leven niet zomaar
oppikken. De drukbezette bedrijfsman blijft achter met zijn
tienjarige dochter Claudia en weet niet wat gedaan. Wanneer hij
haar naar school brengt, besluit hij in een opwelling om rond het
pleintje voor de school te blijven hangen, de hele dag lang. Hij
gaat niet meer werken, zit vanaf dan elke dag op het pleintje, dat
zijn nieuwe leefomgeving wordt. Hij leest de krant, maakt lijstjes
in zijn hoofd over dingen uit zijn verleden, kijkt naar de
voorbijgangers en drinkt een koffietje. En probeert stilletjes
alles op een rijtje te zetten…
Met ‘Caos Calmo’, gebaseerd op de bestseller van Sandro
Veronesi, benadert Antonello Grimaldi rouw op een andere manier. In
films wordt het onderwerp vaak op dezelfde clichématige manier in
beeld gebracht: de rouwende haalt herinneringen op aan de hand van
foto’s, draagt bloemen naar het graf en steekt daar een melige
monoloog af tussen de graven. Terwijl het bij rouwen net allemaal
vanbinnen gebeurt. Veel moeilijker om in beeld te brengen
natuurlijk. Grimaldi weet het melodrama op een eenvoudige manier te
vermijden: hij toont hoe het leven van iemand na een verlies
voortgaat of beter niet voortgaat. Pietro zet zijn drukke werkleven
even op pauze en overschouwt zijn leven. De focus ligt niet op zijn
vrouw, ze komt nauwelijks ter sprake, maar op het hoofd vol
gedachten waar Pietro mee achterblijft. De chaos die achter zijn
kalme gelaat verscholen gaat. Het is een mooie en vooral originele
manier om het thema eens onder de arm te nemen.
Maar prachtige losse woorden maken nog geen samenhangend
gedicht. Er zit een ongeloofwaardig randje aan het verhaal van
‘Caos Calmo’. Dat Pietro zomaar zijn leven even op pauze kan
zetten, is een luxe die niet iedereen gegund is. Op zijn werk
lijken ze daar schijnbaar geen probleem mee te hebben: zijn
collega’s en bazen zakken allemaal af naar het pleintje om hun
beklag over het werk te komen doen of Pietro te bezoeken, niemand
die er met een woord over rept wanneer hij terug komt. Ze lijken
het allemaal te begrijpen dat Pietro zijn dochter niet alleen wil
laten. Zelfs de grote Amerikaanse baas waarmee Pietro’s bedrijf in
zee wil gaan (een cameo van Roman Polanski), komt helemaal naar
Pietro’s parkbankje om met hem te spreken.
Ondanks het feit dat de film vanuit een degelijk uitgangspunt
vertrekt om de thematiek te beroeren en afwijkt van het pad van het
gemakkelijke sentiment, geeft hij toch mar weinig inzicht in het
hart van Pietro. Dat komt omdat veel scènes niets bijdragen tot het
verhaal: nevenpersonages zoals zijn collega’s palaveren over een
bedrijf waarvoor we zero interesse hebben, de jaloerse relatie met
zijn broer draagt ook maar weinig bij tot het verhaal en het
personage van Eleonora (Isabella Ferrari), de vrouw die Pietro aan
het begin uit de zee redt, blijft verschrikkelijk vaag. Aan de vrij
heftige seksscène tussen Moretti en Ferrari werd in Italië nogal
zwaar getild: het is waar dat ze qua toon inderdaad niet echt bij
het kabbelende tempo van de rest van de film past en het een breuk
oplevert met de anders zo sobere sfeer die in de film hangt. Maar
misschien moeten we die scène niet zo letterlijk nemen en is het
gewoon een fantasietje van Pietro waarover hij dagdroomt. Het was
alleszins niet de grootste struikelblok, de film werd eerder al
onderuit gehaald door zijn eigen slecht uitgewerkte scenario: te
veel nevenplots en scènes die het verhaal niet vooruithelpen en
geen extra inzicht in Pietro’s verlies geven.
Wat nog het beste werkt, zijn de scènes op het pleintje met het
jongetje met Down-syndroom waarmee Pietro elke dag een spelletje
speelt of het meisje met haar hond dat elke dag door het park
wandelt en rare ogen trekt bij het zien van al het bezoek dat
Pietro op zijn bankje krijgt. Ze geven de film de lichte ironie die
het verhaal nodig heeft om erin mee te gaan, want van al het
geblaat van het hoofdpersonage blijft uiteindelijk maar weinig wol
over. ‘Caos Calmo’ begint sterk, maar kan het niet volhouden. Het
is nooit een goed teken wanneer (nog steeds één van de beste
acteurs van Italië) Nanni Moretti’s intrigerende neus meer de
aandacht trekt, dan wat de personages te vertellen hebben. Een
gemiste kans.
