Het gegeven is zo kinderlijk eenvoudig dat het bijna belachelijk
wordt: Jesse (Ethan Hawke) is een Amerikaan op doorreis in Europa,
Céline (Julie Delpy) is een Franse onderweg naar huis. Ze ontmoeten
elkaar op een trein, raken aan de praat, voelen dat het klikt en
wanneer Jesse in Wenen moet afstappen om de volgende dag zijn
vliegtuig naar de VS te halen, vraagt hij Céline om hem te
vergezellen. Hij heeft geen geld meer en is van plan om de hele
nacht lang wat door de stad te wandelen, wat leuker is met een
mooie Française aan zijn zijde. Céline aanvaardt en… dat is het
dan. Een hele nacht lang wandelen de twee door de stad en praten
ze: over het leven, de liefde, de dood en alles waar een mens zoal
mee bezig is wanneer hij niet bezig is met de laatste
verwikkelingen in ‘Familie’ en ‘Thuis’.
Maar uit dat oersimpele basisidee puurde Richard Linklater in
1995 wel één van de mooiste, meest oprechte odes aan de liefde die
de wereld ooit heeft gezien. ‘Before Sunrise’ is in al zijn eenvoud
een meesterwerk van gepassioneerde filmmakerij. In de voorbije tien
jaar heeft de prent een cult following gekregen van heel
vaak jonge mensen die zichzelf zodanig herkennen in de personages
dat ze de film keer op keer opnieuw bekijken, allicht in de vage
hoop dat ze ooit een ‘Before Sunrise’-nacht zullen kunnen meemaken.
In 2004 kwam er dan nog ‘Before Sunset’, een
nine years after-sequel, waarover de meningen verdeeld
zijn in de best mogelijke zin. Iedereen schijnt ‘m geweldig te
hebben gevonden, maar de enige discussie was of hij nu nét iets
beter, of nét iets minder goed was dan dit origineel.
‘Before Sunrise’ lijkt dus heel eenvoudig: twee personages die
wandelen en praten, that’s it. Maar die eenvoud is
uiteraard zeer bedrieglijk, want hoe hou je zoiets in godsnaam 105
minuten lang boeiend? In wezen is dit een talking
heads-picture, waarin enkel de kwaliteit van de dialogen en de
esthetiek van de stad waarin de personages rondlopen je kunnen
helpen om het tot aan de eindmeet te halen. Bovendien is het in een
film over een coup de foudre als deze zeer makkelijk om te
vervallen in ongeloofwaardige sentimentaliteit. Jongen ontmoet
meisje, jongen praat met meisje en ogenblikkelijk ontdekken ze dat
ze elkaars zielsverwanten zijn. Yeah right. In negen van
de tien gevallen krijg je dan een zoetsappig fantasietje over de
liefde op Jo Vally-niveau, een resem clichés die nergens uitstaans
hebben met de werkelijkheid. Kijk maar naar ‘A Lot Like Love’, een
romantisch niemendalletje dat enkele jaren geleden uitkwam en
vooral uitblonk in oppervlakkigheid. Niets is zo moeilijk op film
te vatten als liefde, en in het geval van ‘Before Sunrise’ legt
Linklater zichzelf dan ook nog eens de taak op om die liefde vanaf
het prilste begin te vatten.
Het wonderlijke aan de film is dan ook dat dat wel degelijk
lukt, en dat succes is voornamelijk te danken aan de inzichtrijke
manier waarop de personages zijn uitgewerkt. In de meeste prenten
in dit genre zijn de personages in principe erg oppervlakkig: hun
wereld begint en eindigt bij zichzelf en hun eigen ervaringen. Ze
praten over wat ze zelf hebben meegemaakt en wat ze daar zelf bij
voelen, maar op geen enkel moment lijken die personages in staat te
zijn om hun eigen emoties in een bepaalde context te plaatsen of er
iets intelligents over te zeggen. Of om het eenvoudig uit te
drukken: het blijft bij “blablabla, ikikik”. Jesse en Céline,
daarentegen, praten ook over zichzelf, maar op een slimme,
ironische manier die aangeeft dat ze niet alleen twee warmbloedige
mensen boordevol emotie zijn, maar dat ze ook een verstand in hun
kop hebben zitten. Een hoofdpersonage in een romantische film die
vertelt over hoe hij het uitmaakte met een vorige vriendin: in
normale films van dat genre is dat aanleiding tot een huilerige
monoloog, genre
“kijk-eens-hoeveel-pijn-ik-al-heb-gehad-in-mijn-leven”. Niet hier.
Hier zegt Jesse: “Het meest beangstigende ding aan een
break-up is dat je plots beseft hoe weinig je nog aan de
andere persoon hebt gedacht, en dat zij waarschijnlijk net zo
weinig aan jou denkt.” Dàt soort dialogen moet je in ‘A Lot Like Love’ eens
gaan zoeken.
Daarom dat Jesse en Céline zo geloofwaardig en eindeloos
sympathiek overkomen: ze zijn niet zomaar romantische archetypes,
maar twee zeer individuele mensen, die een emotionele connectie met
elkaar maken, maar die ook op een geloofwaardige manier met elkaar
van ideeën kunnen wisselen, die elkaar iets te melden hebben. In de
meeste romantische Hollywoodfilms hebben ze elkaar helemaal niks te
vertellen, je vraagt je af wat die mensen doen eens de film gedaan
is.
Veel van de magie van ‘Before Sunrise’ komt uiteraard van Ethan
Hawke en Julie Delpy, twee acteurs die vanaf het begin perfect op
elkaar zijn ingespeeld en tussen wie er zoveel chemistry
waarneembaar is dat het scherm dreigt op te fikken. De twee spelen
Jesse en Céline met een achteloos zelfvertrouwen, ze kénnen hun
personages door en door. De acteurs schreven naar verluidt zelf in
grote mate mee aan het scenario, zodat ze hun eigen karakters zeer
sterk in de film konden leggen, maar het blijft een
gefictionaliseerde weerslag van dingen die ze zelf beleefd en
gedacht hebben. Jesse en Céline zijn soms naïef, soms wat al te
zelfgenoegzaam in de manier waarop ze alles voor zichzelf hebben
uitgemaakt, maar dat hoort er nu eenmaal bij op je twintigste. Ze
lopen overigens door een schitterend in beeld gebracht Wenen by
night, een stad die er in deze film uitziet als één grote
romantische samenzwering. Linklater maakt uitvoerig gebruik van
steadicam om de vertolkingen voor zichzelf te laten spreken: in
lange, vaak ononderbroken shots kunnen de acteurs in één ruk hun
zegje doen, zodat er een zeer natuurlijk ritme tussen hen
ontstaat.
‘Before Sunrise’ is in principe een film over dat gevoel dat je
krijgt wanneer je bij iemand bent bij wie je je oprecht op je gemak
voelt. Je hoeft niet naar woorden zoeken, die komen vanzelf. De
ander zegt iets en je merkt meteen op dat jij het al op exact
diezelfde manier hebt ervaren. Je wilt nergens anders zijn, want
het is goed bij die persoon bij wie je bent. Dat soort ervaringen
zijn maar al te zeldzaam, maar ze gebeuren wel. Voor zover je die
gevoelens ooit kunt hebben voor een film, weet ‘Before Sunrise’ ze
perfect uit te lokken. Meesterwerken hoeven niet groot te zijn.
‘Before Sunrise’ is een klein, intiem meesterwerk.
