Kurt Cobain bleek onlangs de best verkopende dode beroemdheid te zijn. En met reden: voor het vierde jaar op rij (Best Of, Box, Best Of van de Box) wordt de nalatenschap duchtig uitgemolken. Niettemin is de dvd Live! Tonight! Sold Out! wél een goede aanwinst voor de collectie.
Live! Tonight! Sold Out! is een project waar Kurt Cobain bij leven zelf nog aan begonnen was, maar dat pas werd afgewerkt na zijn zelfmoord. In samenspraak met drummer Dave Grohl en bassist Krist Novoselic werkte regisseur Kevin Kerslake de film af, "met respect voor de visie van Cobain".
Wat die visie dan wel was, wordt nergens heel erg duidelijk, maar misschien was het gewoon: laten zien wat voor vreemd lichaam Nirvana in het wezen van de rock was, begin jaren negentig. En hoe het ook letterlijk de bedoeling was om te bewijzen "dat er een andere manier is om de dingen aan te pakken." "Het is tijd om te tonen dat er meer is dan die harley riding mainstream rockbands", zoals het ergens op de dvd klinkt. Of zoals Dave Grohl reageert net nadat de film opent met een reclamefilmpje voor een entertainment managementbedrijf: "kill them all!"
Maak ze af, die rockartiesten die doelbewust een carrière najagen, zich boven de fans verheven voelen en in hun eigen wereldje leven. Live! Tonight! Sold Out! toont een paar mooie staaltjes van hoe verschillend de wereld van Nirvana was van de rock mainstream waar ze plots de goden van waren: zo zit de band bijvoorbeeld in een onpersoonlijke, ongezellige backstageruimte uit te leggen dat hun songs de catchy kwaliteiten van een kinderliedje hebben, cue naar Chris Robinson van Black Crowes, die opgemaakt als was hij Keith Richards, vanuit zijn lounge uitlegt dat het "pure genius" was. Het is een hilarische nevenschikking, die alles samenvat.
Wie nu terugkijkt op heel die grungeperiode ziet vooral de lelijkheid, de groezeligheid. Maar die anti-esthetiek was — net als bij punk vijftien jaar eerder — de essentie van de zaak: niet pompeus zijn, geen stage-antics, gewoon "zijn als de leden van het publiek". En toch wrong daar ook het schoentje. Cobain wilde geen ster zijn, maar had tegelijk mateloos bewondering voor mensen als Freddie Mercury die het wél konden: avond na avond larger than life gaan op een podium, theater maken van het eigen leven. De Nirvana-hoofdman nam zijn muziek daar echter net iets te serieus voor, al mocht er daarnaast behoorlijk wat afgedold worden.
"Nirvana: een modern sprookje", zoomt de camera in op een prentenboek in een Nederlandse backstage. Van buitenaf bekeken leek de plotse opkomst van de band wel zo, maar voor de leden zelf werd het een nachtmerrie in een wereld die de hunne niet was. Gaandeweg wordt Live! Tonight! Sold Out! vooral het verhaal van de maanden chaos die groep in de nek viel eenmaal Nevermind ontplofte.
Op dat moment wordt deze dvd de film die Meeting People Is Easy wilde zijn, maar van Thom Yorke geloof je niet dat het succes en de aanhoudende stroom interviews hem er onder krijgen. Bij Cobain begrijp je dat: dit was zijn wereld niet, nooit geweest, en het zou het ook nooit zijn. Voor hem was alleen al het idee om voor tienduizenden mensen tegelijk te moeten optreden al onbevattelijk. Pijnlijk moment: bij wijze van grap gaat Cobain in een baljurk naar het toenmalige MTV-programma Headbanger’s Ball, maar de grap gaat compleet voorbij aan de hairmetalkerel die interviewer van dienst is. Ironie zou dé attitude van de jaren negentig worden, maar dat moest toen duidelijk nog afgesproken worden.
Langzamerhand verschuift de balans. Van film doorsneden met interviewfragmenten, versnelt het ritme van de waanzinnige tredmolen, en neemt de "bullshit" die het muziekmaken omringt het over: een bombardement van awards ceremonies, bizarre interviewmomenten, flarden concerten, televisieoptredens die doelbewust de mist in worden gestuurd… Een uur ver in Live! Tonight! Sold Out! culmineert alles in een chaos van nieuwsflarden, interviews, en daarover "Rape Me". Zoals het hoorde bij deze groep, eindigt ook hier alles in de loeiende feedback van "Endless, Nameless".
"Mijn hersenen raken in de knoop van deze business", klaagt Chris Novoselic, terwijl Cobain ergens backstage in Japan uitlegt dat dit nooit de bedoeling was geweest. "Natuurlijk wilden we van onze muziek kunnen leven, maar we hadden er nooit aan gedacht om in de top tien te staan." De absolute idiotie van een Nirvana die tussen Diana Ross en Michael Bolton in de Britse charts staat, is dan al even aangekomen.
Live! Tonight! Sold Out! is de weerslag van misschien wel de laatste periode dat dit kon gebeuren: drie jongens die onbeschermd en tegen wil en dank uitgroeien tot wereldsterren. Tegenwoordig krijgt elke aankomende ster interviewtraining, en wordt hij afgeschermd door een dikdoende entourage. Live! Tonight! Sold Out! is een dikke "fuck you" aan het adres van zulke sterretjes als Matthew Bellamy, Brian Molko en zovele anderen die een halfslachtig talent compenseren met een overdaad aan pose.
