Voor sommige films is het moeilijk om te zeggen waar ze over gaan,
omdat ze zo weinig inhoud bevatten – probeer maar eens het gegeven
van ‘xXx2’ uit te leggen zónder te
vervallen in een randdebiele samenvatting als: “goeie, slechte, ze
schieten op elkaar, de goeie wint”. En dan heb je ook nog films als
‘Walk On Water’, die zovéél elementen bevat dat je nauwelijks weet
waar je moet beginnen. Dit thriller-drama van Eytan Fox houdt zich
bezig met de Israelische kwestie, het holocaustverleden van de
joodse bevolking daar, homofobie én de existentiële angst van het
hoofdpersonage en probeert over al die zaken iets zinnigs te zeggen
over een (nochtans zuinige) lengte van 104 minuten. Aan lef en
ambitie ontbreekt het Fox dus in ieder geval niet, en zelfs als je
‘Walk On Water’ uiteindelijk een halve mislukking moet noemen – wat
denk ik het geval is – dan blijft het nog steeds een bijzonder
eervolle halve mislukking.
Lior Ashkenazi speelt Eyal, een topagent van de Mossad die de
opdracht krijgt om contact te leggen met twee Duitsers: Pia
Himmelman (Caroline Peters) woont in een kibboets in Israël, haar
broer Axel (Knut Berger) is op bezoek bij haar. De grootvader van
dit duo zou één van de laatste overlevende nazi-commandanten zijn
en via de kleinkinderen – die nauwelijks iets van hun opa afweten –
moet Eyal te weten komen waar de taaie rakker zich bevindt. Wanneer
hij suggereert dat het de moeite niet meer is en dat die ouwe
binnenkort vanzelf wel zal doodvallen, reageert zijn overste
gepikeerd: ‘Ik wil hem onder handen krijgen voordat God de kans
krijgt.’ Eyal ziet z’n missie aanvankelijk niet zitten, en al zeker
niet wanneer blijkt dat Axel homo is, maar na een tijdje begint
hij, ondanks zichzelf, toch een zekere sympathie te voelen voor het
Duitse koppel.
Met dat verhaal snijdt Fox een groot aantal gevoelige onderwerpen
aan, maar fundamenteel denk ik dat de regisseur het hier wil hebben
over de manier waarop we naar mensen kijken, inclusief onszelf. Zo
duurt het duurt een eeuwigheid voordat Eyal doorheeft dat Axel op
mannen valt, simpelweg omdat hij geen referentiekader heeft
waarbinnen hij Axels gedrag kan plaatsen – hij heeft waarschijnlijk
nog nooit van z’n leven bewust met een homoseksueel gepraat. De
kijker heeft ‘m al door wanneer Axel in de auto ‘Non ho l’eta’ van
Gigliola Cinquetti speelt (God help ons!), of toch zeker wanneer
hij samen met z’n zus ‘Cinderella-Rockafella’ playbackt, maar Eyal
heeft helemaal niks door, zelfs niet waneer Axel de penissen van
verscheidene naties begint te vergelijken. En dàt voor een geheim
agent, toch iemand die een beetje opmerkzaam zou moeten zijn. Dat
is een ongeloofwaardigheid in de film, akkoord, maar het zegt ook
iets over dat personage: hij leeft in een wereld waarin niet alleen
homoseksualiteit, maar ook elke vorm van vrouwelijkheid zelden of
nooit aan bod komt. Enfin, hij kijkt niet naar mensen op die
manier, hij houdt geen rekening met de mogelijkheid, daar is zijn
wereld te klein voor. Later in de film komt een vrouwelijke collega
bij hem aanbellen en ze bekijkt hem met een blik die weinig minder
betekent dan: “Neem mij hier en nu.” Maar ook hier reageert hij
niet op, omdat hij het niet doorheeft, of omdat hij het niet
wil doorhebben.
Diezelfde vraag – hoe kijken we naar de mensen – komt terug in het
vraagstuk Israël – Palestina. Een Arabier verwijt Eyal: ‘Jullie
joden wentelen jezelf nu al zestig jaar in je rol van slachtoffer,
en daarmee verdedig je de vreselijke dingen die je ons aandoet.’
Niet bepaald een politiek correcte uitspraak, maar daarmee nog
zeker niet onverdedigbaar. Waarom spreekt Eyal vol walging over
Palestijnse terroristen die bommen laten ontploffen in Israël,
terwijl hij zelf mensen van kant maakt voor de joodse zaak? Een
moordenaar voor onze kant is een held, één voor de andere kant is
een smeerlap – zo werkt het nu eenmaal.
En dan heb je natuurlijk nog het hele holocaustvraagstuk – Axel en
Pia dragen de wetenschap van wie hun grootvader was als een last
met zich mee, maar ze kunnen onmogelijk verantwoordelijk worden
gesteld voor iets dat meer dan dertig jaar voor hun geboorte
gebeurd is. Maar kan Eyal dat onderscheid dan wel weer maken, kan
hij hen bekijken zonder aan het verleden van hun familie en hun
land te denken?
Banaal kun je ‘Walk On Water’ dus bezwaarlijk noemen, maar daar zit
ook een beetje het probleem met de film: Eytan Fox is hier met
zoveel verschillende thema’s bezig, hij jongleert met zoveel
ballen, dat hij er haast onvermijdelijk een paar op de grond laat
denderen. Elk van die thema’s – homofobie, Israël, de holocaust, de
schuldgevoelens van een moordenaar – zouden op zichzelf al
voldoende zijn om een film te vullen, maar Fox probeert ze àllemaal
tegelijk te behandelen. Het gevolg is dat je op het einde min of
meer op je honger blijft zitten, want geen enkel van al die
onderwerpen wordt écht uitvoerig behandeld. ‘Walk On Water’ kan dan
ook beter dienen als de herformulering van vraagstukken waar we ons
allemaal al wel van bewust waren, dan als een poging tot
beantwoording van die vragen.
Maar, zeg nu maar wat je wil, het is dan wel een boeiende
herformulering. De film schiet misschien te kort op een
intellectueel niveau, maar op emotionele basis werkt hij prima. De
plot is fascinerend en met momenten zelfs spannend, de film duurt
werkelijk geen seconde te lang en de acteerprestaties zijn prima.
‘Walk On Water’ is een prent waarbij niemand zich hoeft te
vervelen, en dat durft bij dit soort goedbedoelde
problematiek-cinema al wel eens anders te zijn. Fox weet hoe hij
z’n publiek moet bespelen – hij maakt een ietwat halfslachtige
themafilm, maar tegelijk wél een zeer effectief drama, waarbij je
maar al te makkelijk betrokken raakt. De enige scène die er echt
niet in thuishoort, is de laatste – de regisseur had in feite het
perfecte einde, maar in plaast van dan het beeld zwart te laten
worden en afgelopen, gaat hij nog eens twee minuten door. Twee
minuten die een ware schandvlek vormen op een prent die voor het
overige ongelooflijk goed marcheert, die het publiek bij de kraag
vat en niet meer loslaat.
‘Walk On Water’ had het potentieel om grote cinema te zijn, als
Eytan Fox maar voldoende discipline had gehad om het met één of
twee verschillende problematieken voor bekeken te houden, zodat hij
daar dan wat langer over had kunnen doorpraten. Zoals het is,
blijft dit nog steeds een razend boeiende prent, altijd
onderhoudend, soms spannend, die met kop en schouders boven het
gros van de filmproductie uitsteekt.
http://www.walkonwatermovie.com/
