Met het conceptuele opus SMiLE klopt oude strandjongen Brian Wilson op de valreep nog het nahijgende muziekpeloton voor de trofee ’belangrijkste album van het jaar’. De inhaalrace duurde bijna 37 jaar, maar de plotse eindsprint maakte dan ook veel goed. In het begin raken we er niet helemaal uit of we SMiLE simpelweg op zijn geschiedkundige waarde moeten beoordelen of gewoon onze mond veertig minuten laten openvallen voor zoveel muzikale hoogstandjes. We gaan een beetje weifelend voor deur twee, maar het schaterlachen blijft gelukkig uit.
Toen Brian Wilson, een Beach Boy met watervrees en een briljant muzikant zonder klassieke scholing in 1966 aan het project begon had hij een conceptalbum voor ogen dat de Beach Boys-klassieker Pet Sounds zou overtreffen op alle vlakken: nog méér melodie, nog méér ingenieuze songstructuren. Ook Revolver en vooral Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band van de Fab Four zouden eraan moeten geloven. Het leverde de fantastische dubbelsingle Smiley Smile op (met "Heroes And Villains" op één hemelse kant en "Good Vibrations" op de andere). Meer gebeurde er echter niet en of de rest geschiedenis is had u maar aan wandelende muziekencyclopedieën als John Peel moeten vragen toen het nog kon.
Dat SMiLE niet op het eind van de creatieve jaren zestig werd afgewerkt en uitgebracht mag voor een groot stuk op het conto van Wilson’s onzekerheid geschreven worden. Er kwam ook wel een kortstondige depressie van een kleine dertig jaar bij kijken. Ook hele silo’s vol drugs werden aan een vinnig tempo leeg geconsumeerd.
Op het eind van de jaren negentig priemden er plots weer wat lichtstralen door in de bovenkamer van Wilson. Samen met tekstschrijver Van Dyke Parks begon hij in november 2003 terug aan het album te schrijven, schaven en componeren. Nog steeds moest het een ’teenage symphony to God’ worden, ook al was het tijdskader drastisch veranderd. Ironisch genoeg lijkt deze glimlach van veertig minuten nu relevanter dan in 1967 en we konden toch niet blijven wachten op een vunzige Proms-interpretatie van het catchy "Allah Akbar"?
Op papier klinkt de opstelling van dit psychedelische conceptalbum wat grotesk ambitieus. Het album valt uiteen in drie delen: een relaas over een trip doorheen het Americana van Wilson (met stopplaatsen in Spaanse en Indiaanse dorpen, Plymouth Rock en Hawaï), een zonovergoten levenscyclus gespreid over vier vocale hoogtepunten en een ietwat bizarre ode aan de vier elementen.
Net als bij het teleurstellende en oersaaie "The Raven" van Lou Reed doet hoogdravendheid ons al snel een wijde boog opzoeken. Om vervolgens pijlsnel een zijweg richting Rubber Soul ofzo in te slaan. SMiLE zelf heeft een paar draaibeurten nodig, maar daarna is er geen weg meer terug. Ook al is hij geel geverfd en neemt Michael Jackson je bij de hand.
Na enkele beluisteringen raak je ongetwijfeld betoverd door de vloedgolf aan stemmetjes in het galopperende en tabaksspuwende "Cabin Essence", de achteloze tempowisselingen in "Heroes And Villains" of het tastbare optimisme in het sprankelende "Surf’s Up". We raken niet onmiddellijk in trance omdat we enkele kippen horen kakelen in het landelijke "Barnyard" of terugbijtende groenten herkennen in het adviserende "Vega-Tables" — het is zelfs op het randje van kitsch — maar een glimlach (olé olé) kon er toch alweer af.
Met al die geluidjes en overvloed aan zonnige meerstemmigheid duiken af en toe die verdomde en afgrijselijke Flying Pickets op in ons referentiekader, maar dat mag u volledig op onze rekening schrijven. "Gooi nooit de Prozac zomaar door het raam/Tenzij u een Flying Picket kan raken" stond er op een wandtegel in het ouderlijke huis. Al zijn we daar natuurlijk ook niet geheel zeker meer van.
SMiLE is alvast een stevige brok geschiedenis, dat door omstandigheden in uitgesteld relais wordt uitgezonden. The Beatles eindigen hun Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band met het kernkrachtige "A Day In The Life"; Wilson houdt het bij "Good Vibrations", één van de vele Beach Boys-klassiekers. Na alle verbazende vocale hoogstandjes en geinig gemixte geluidjes valt de openingszin ’I – I love the colorful clothes she wears" als een zachte zonnecrème op onze schouders. Koop deze glimlach, al klasseert u hem misschien eerder bij de onmisbare naslagwerken dan onder de briljante poplaten.