Een man en een vrouw zitten samen aan het strand. Ze hebben elkaar
nog maar net ontmoet, tijdens een vakantie en hun conversatie
beperkt zich tot platitudes, banaliteiten. Tenslotte vraagt hij aan
haar of zij mee wil gaan zwemmen. ‘De stroming is hier gevaarlijk,’
zegt ze, ‘je wordt zo meegesleurd.’ Maar hij laat zich niet
overhalen, loopt naar de zee. En zij volgt hem. Wij, in het
publiek, weten dat de vrouw gelijk had over het gevaar van de
stroming – met iemand anders in zee gaan is altijd een gevaarlijke
bezigheid, en meestal loopt het verkeerd af. De stroming die de
beide personages meesleurt, zal evenwel geen gewone golf zijn, maar
wel de verraderlijke zee van een huwelijk. Jawel, dames en heren,
wij hebben hier te maken met een film met symboliek: ‘5 x 2’ (ofwel
‘Cinq Fois Deux’), van snelfilmer François Ozon (zie ook ‘Swimming Pool’), is een naar de gewoontes
van de regisseur zeer ingehouden drama over de desintegratie van
een huwelijk.
We volgen Marion (Valeria Bruni Tedeschi) en Gilles (Stéphane
Freiss) tijdens vijf episodes uit hun gezamenlijke leven. Wanneer
we hen voor het eerst ontmoeten, zien we hoe hun scheiding wordt
uitgesproken – een sombere bezigheid, uiteraard, maar de indruk die
we krijgen is dat dit in essentie twee fatsoenlijke mensen zijn,
die proberen om er zo beschaafd mogelijk door te geraken.
Vervolgens zien we hoe ze elkaar achteraf treffen in een hotel,
voor één laatste rendez-vous, en het beschaafde air waarmee ze hun
zaakjes eerder regelden, begint ogenblikkelijk te vervagen.
In omgekeerde chronologie krijgen we daarna nog eens vier van dat
soort segmenten: een jaar of wat eerder organiseren Marion en
Gilles een etentje voor Gilles’ broer en zijn vriend – we zien hoe
hun huwelijk op dat moment al uit elkaar aan het vallen is,
ogenschijnlijk omwille van een seksueel avontuurtje van Gilles. We
zien de geboorte van hun zoontje, Nicolas, en de vreemde manier
waarop Gilles zich gedraagt wanneer hij het nieuws krijgt dat z’n
vrouw aan het bevallen is. We zien hun huwelijk. En tenslotte hun
kennismaking.
Hoe meer films ik zie van François Ozon, hoe duidelijker het wordt
wat voor een cynische visie de man heeft op het huwelijk, en bij
uitbreiding gewoon het concept van een romantische relatie. In zijn
films verdwijnen echtgenoten (‘Sous Le Sable’), maken gezinnen
elkaar letterlijk en mentaal helemaal kapot (‘Sitcom’) en overheerst seksuele frustratie
alles (heel zijn oeuvre). Twee mensen die gelukkig zijn met elkaar?
Onmogelijk. Duidelijker dan ooit tevoren laat hij die
pessimistische mentaliteit de overhand voeren in ‘5 x 2’. Omdat we
weten hoe het allemaal zal aflopen, krijgt alles dat we vervolgens
zien uit het eerdere leven van het koppel immers onvermijdelijk de
status van een voorteken opgeplakt. Al vanaf hun huwelijksdag
kunnen we aanvoelen hoe het uiteindelijk mis zal lopen. We zien de
twee geliefden dansen op hun trouwfeest – ze kussen, ze lachen, ze
zijn gelukkig. Maar dan neemt de muziek het over, en die muziek
suggereert iets heel anders: dit geluk is maar tijdelijk, en zal
tenslotte ontaarden in bittere verwijten, in kille stiltes en een
een stapteltje papieren waar ze hun handtekeningen onder moeten
zetten om alles definitief ongedaan te maken.
Wat dat betreft, doet de structuur van ‘5 x 2’ enigszins denken aan
‘Irréversible’, nog zo’n film die
z’n chronologie helemaal omdraaide, om een extra gevoel voor
tragiek aan te kweken. Aan het einde van die film zagen we Monica
Bellucci in een idyllisch park een boek lezen, maar we wisten dat
ze nog geen dag later brutaal verkracht en aan gort geslagen zou
worden, haar leven voorgoed geruïneerd indien niet beëindigd. Wat
‘Irréversible’ op een (ietwat
overdreven) choquerende manier deed met het leven van de
hoofdpersonages, doet ‘5 x 2’ met hun huwelijk – we weten dat het
zal mislopen, dat het alleen maar zal eindigen op verdriet. Hun
hele huwelijk is gebaseerd op leugens, op gevoelens die ze niet met
elkaar kunnen delen, zelfs vanaf het prilste begin, maar wat kun je
eraan doen? Alle geluk gaat voorbij.
Wat opvalt aan ‘5 x 2’, is dat Ozon zich hier, veel meer dan in
zijn andere films, bezighoudt met dialogen als drijvende factor, in
plaats van een visuele vertelstructuur. In films als ‘Les Amants
Criminels’ en zeker ‘Swimming Pool’
kregen we heel wat van de informatie over de plot en de personages
via de beelden, die gekenmerkt werden door een zeer doelbewuste
mise-en-scène. Ozon wist altijd waar hij zijn camera neer moest
zetten en hoe hij daarmee kon bijdragen aan het vertellen van zijn
verhaal. Ditmaal krijgen we echter maar een paar scènes waarin dat
soort van visuele narratief valt terug te vinden – niet toevallig
zijn dat de beste scènes uit de film. Neem een moment tijdens de
tweede episode: Gilles’ broer en diens vriend zijn op bezoek en na
het eten gaan ze rustig naar de woonkamer – een goed glas wijn, een
jointje en dan mag de muziek op. Marion begint te dansen met haar
schoonbroer en zijn vriend, maar Gilles blijft zitten. We zien hoe
de personages elkaar blikken toewerpen, hoe de relaties tussen de
drie continu geherdefiniëerd worden afhankelijk van wat Gilles en
Marion doen of laten. Ozon is tijdens dit soort scènes op z’n best:
hij laat z’n camera langzaam, suggestief tussen de personages heen
bewegen en werkt enorm effectief met close-ups om kleine momentjes
vast te leggen. Hij kàn dit gewoon zeer goed. Weeg dat eens even af
met zowat het hele eerste segment, waarin we lange dialogen te
horen krijgen, die niet echt ergens toe leiden. Ook later in de
film krijgen we dat: eens de personages te lange gesprekken gaan
voeren, begint de film te vertragen, begint hij ons uit z’n greep
te verliezen. Ozon is in de eerste plaats iemand die erg sterk is
in het observeren (en uiteindelijk ook overdrijven en parodiëren)
van menselijk gedrag – maar laat hem niet te veel met dialogen
werken, want dan lukt het hem niet meer.
Niettemin wordt er sterk geacteerd. Tedeschi en Freiss zijn allebei
even understated, en omdat ze er een schepje àfdoen, wordt het
makkelijk om hen te geloven wanneer ze naar het einde van de film
toe nuances van hun personages moeten laten zien die we eerder
misschien niet vermoed hadden. Zo geloven we lange tijd dat Marion
simpelweg een slachtoffer is van een man die (door emotionele
problemen of iets anders) er nooit is voor haar wanneer ze hem
nodig heeft. Maar dan, laat in de film, ontdekken we dat ze
misschien zelf toch ook geen heilige is. En dat blijft
geloofwaardig door de onderkoelde manier waarop Tadeschi het
speelt.
Ozon heeft hier alleszins weer een interessante prent afgeleverd –
een zwartgallige kijk op relaties die zich af en toe verliest in
z’n eigen praterigheid, maar die toch ook voldoende fascinerende
scènes en goeie acteerprestaties bevat om meer dan de moeite waard
te zijn. En dan is er natuurlijk nog die symboliek. Maar zó’n
prachtige symboliek, mensen…
http://www.francois-ozon.com/
