"We moeten er even tussenuit om het allemaal opnieuw bijeen te dromen", liet Bono het publiek op het laatste U2-optreden van de jaren tachtig weten. Met The Joshua Three uit 1987 had U2 zijn traditionele rock tot perfectie geslepen; dat het van daar af aan enkel bergaf kon, bewees Rattle And Hum een jaar later. Als U2 muzikaal nog relevant wilde zijn, moest er een nieuwe richting worden ingeslagen. Wonder boven wonder slaagden ze daar ook in: als een feniks rees de groep met Achtung Baby op uit de asse van de jaren tachtig, klaar voor een veranderde wereld en nóg meer supersterrendom.
Er zijn weinig groepen bij wie het zo moeilijk kiezen is welke plaat de meest tijdloze is. Kies je voor The Joshua Three, het absolute hoogtepunt van de jaren-tachtig-U2, of neem je de minstens even geniale manier waarop ze zichzelf heruitvonden op Achtung Baby? Het toeval dreef ons in de richting van die laatste, maar ooit komt ook de eerste aan bod in deze rubriek. Sommige bands maken nu eenmaal meer dan één klassieker.
Vaak wordt het lappendekenachtige rootsalbum Rattle And Hum als oorzaak van U2’s koerswijziging begin jaren negentig aangewezen: in een tijd dat baggy house en grunge doorbraken, was hun rechttoe-rechtaanrock meer dan gedateerd. Maar ook de politieke situatie was veranderd. Niet langer was de wereld verdeeld in een "wij" en "zij"; de muur was gevallen en het kapitalisme had getriomfeerd. Grote vijanden Ronald Reagan en Margaret Thatcher waren dan wel weg, met George Bush Sr. en John Major waren light-versies van hen in de plaats gekomen. U2 had dringend een nieuwe kijk op de wereld nodig: vanaf nu zou er meer dan oprechte verontwaardiging nodig zijn om de wereld te veranderen.
En dus trokken de vier muzikanten samen met producer Brian Eno naar de legendarische Berlijnse Hansa-studio’s waar ook David Bowie zichzelf ooit heruitvond en de mijlpaal Heroes maakte. Het werden moeizame opnames met veel ruzie, waarbij vooral geprobeerd werd niet als U2 te klinken. "Trashy", "duister", "sexy" en "industrial" waren de codewoorden waarmee de groep zich uit zijn keurslijf probeerde te bevrijden, muzikaal zat vooral The Edge aan het roer, zwaar onder de invloed van groepen als KMFDM, My Bloody Valentine en het Belgische Insekt.
Achtung Baby was niet meer of niet minder dan een transformatie. Eerste single "The Fly" kon dat niet beter duidelijk maken: vervormde gitaren, een funky beat en je kon er zowaar op dansen. En Bono? Bono was Bono niet meer, maar The Fly: een echte rock-god, gehuld in zwart leder en getooid met een uitzinnige insectachtige zonnebril. In alles het tegendeel van de rechtschapen, vlagwuivende wereldverbeteraar uit het verleden. Le U2 nouveau était arrivé en miste zijn entree niet.
Met "Zoo Station" kon Achtung Baby niet beter beginnen. Een zwaar vervormde gitaar zet in — meer dan één fan vroeg zich vertwijfeld af of er iets aan zijn boxen scheelde – en dan weerklinkt die mechanische beat waarvan de groep zelf ooit toegaf dat ze van TC Matics "Putain Putain" is gepikt. "I’m ready for the laughing gas", zijn de eerste woorden die Bono vervolgens zingt en ze zetten de toon: U2 zou de kwintessens worden van de ironische jaren negentig. Tegelijk vatte het nummer perfect de gevoelens van de Oost-Duitsers die in het Berlijnse Bahnhof Zoo voor het eerst het Westerse deel betraden. In één adem vatte U2 de veranderde tijdsgeest en de nieuwe marsrichting van de groep.
De singles (naast "The Fly" ook "Mysterious Ways" en "Even Better Than The Real Thing") mochten dan immers wel gekozen zijn omwille van hun compleet nieuw geluid, wie de hele Achtung Baby aan een luisterbeurt onderwerpt ontdekt toch nog een herkenbaar U2-gevoel. "One" was het soort ballad dat "With Or Without You" eerder al was, en meteen ook het centrale punt van de plaat: de track die houvast bood in de post-moderne puinhoop rondom. Ook "Who’s Gonna Ride Your Wilde Horses?" had nog heel wat banden met de U2 van vroeger, maar een eigentijdse sound hield het zaakje bij de les in nummers als "Acrobat" en "Ultra Violet (Light My Way)", die tekstueel zwaar beïnvloed waren door het op springen staande huwelijk van The Edge.
Nu ze er mee konden lachen was U2 klaar voor een nog grotere sterrenstatus dan ze al hadden en dus kon het niet op. Voor de Zooropa-tournee waarmee ze de wereld de volgende jaren zouden rond trekken mocht het wat meer zijn: Trabanten als spots, satellietverbindingen rond de wereld naar het Witte Huis, pizza voor een paar duizend man, Salman Rushdie op het podium… wat kon, mocht.
Tussendoor lieten de heren zich na elk optreden zelfs naar hun studio in Dublin vliegen voor de opnames van een EP. Het resultaat was de langspeler Zooropa. "Slechts" een tussendoortje, maar dan wel één die zonder blozen naast Achtung Baby kan staan. Achtung Baby was echter eerst en daarom de mijlpaal.
Aan het eind van de jaren tachtig leek U2 vastgelopen in een doodlopende straat. Met Achtung Baby vonden ze het magische "Simsalabim". Bono en de zijnen hadden zichzelf met veel lef ter discussie durven stellen, maar het resultaat was er ook naar. De toekomst lag weer volledig open.
