125 min. / UK
Mike Leigh, de Engelse specialist in neerslachtige
sociale drama’s (zie bv ‘Secrets And Lies’), begaf zich met zijn
vorige film, ‘Topsy Turvy’, dan wel op heel andere grond dan
gewoonlijk, door een muzikale komedie te draaien, maar met ‘All Or
Nothing’ is hij duidelijk weer thuis. Niet voor de eerste maal laat
hij zijn camera door vreugdeloze flatgebouwen vol teneergeslagen
mensen glijden. De bewoners van de wereld die hij bezoekt, hebben
maar net genoeg om te overleven en lang niet genoeg om zich
gelukkig te voelen. Niet genoeg geld, niet genoeg liefde.
Leigh’s fetisjacteur Timothy Spall speelt opnieuw de hoofdrol als
Phil, een taxichauffeur die op een week niet eens genoeg verdient
om de huur van zijn dispatch-radio te betalen. We zien hem met
treurige hondenogen achter het stuur van zijn taxi zitten, af en
toe een wijsheid declamerend waar niemand naar luistert. Wanneer
hij thuiskomt, wordt het er voor hem niet veel beter op. Zijn
vrouw, Penny, werkt als cassière in een supermarkt, ook niet
bepaald een glamoureus bestaan, en ze is het beu om de zwakte van
haar man, zijn voortdurende falen als gezinshoofd, voor lief te
nemen. Hun kinderen, een jongen en een meisje, wegen allebei veel
te veel, en zoeken elk hun manieren om aan de realiteit te
ontsnappen. Dochter Rachel werkt als poetsvrouw in een
bejaardentehuis en vlucht weg in liefdesromannetjes, zoon Rory ligt
heelder dagen voor de tv, en komt enkel tot leven wanneer hij zijn
moeder kan afsnauwen.
Klinkt dat al deprimerend? Wacht dan maar tot u de andere bewoners
van het flatgebouw hebt ontmoet. Achter identieke deuren en ramen
schuilen immers nog tientallen gelijkaardige verhalen – Leigh toont
er ons paar, zoals het ongewenst zwangere meisje met het agressieve
vriendje en de zelfverklaarde femme fatale van de sociale woonwijk,
die een eenzame jongen zelfs zo gek krijgt dat hij aan
zelfverminking gaat doen. Alcholisme, seks, huiselijk geweld,
onverwachte ziektes enz… Je bent nog nooit zo blij geweest niet
in een Britse sociale woning te leven.
Dit genre film overleeft uitsluitend bij gratie van wat het
tenslotte te vertellen heeft. Het vaststellen van sociale kwalen is
doorgaans weinig indrukwekkend. Hoeveel punten scoor je door met
het gezicht van een lijkbidder te komen vertellen dat er mensen
onder de feitelijke armoedegrens leven? Dat die mensen uiteindelijk
zo wanhopig worden in hun uitzichtloze situatie dat ze elkaar naar
de keel vliegen? Niet al te veel, denk ik, we zijn immers maar al
te goed op de hoogte dat deze problemen bestaan. Waar Mike Leigh in
het verleden echter altijd goede punten scoorde, was door niet bij
de voorstelling van het probleem stil te blijven staan. Hij bood
ook humor, ondanks de situaties, en aan het einde kregen we telkens
een soortement loutering, waardoor we het gevoel meekregen dat
niets hopeloos is. Kijk maar naar het einde van ‘Secrets And
Lies’.
In ‘All Or Nothing’ probeert hij min of meer hetzelfde te doen,
maar ditmaal loopt alles niet zo vlot als we van hem gewend zijn.
Niet alleen is de humor vrijwel volkomen afwezig, waardoor de film
behoorlijk gaat slepen naar het einde toe, maar ook wordt de
verandering in de personages ditmaal in werking gesteld door een
ongeloofwaardige deus ex machina. Een centrale plotwending die er
aan de haren is bijgesleurd om op het einde toch maar een situatie
te kunnen forceren waarin de hoofdpersonen dichter naar elkaar
toegroeien. Ik voelde me persoonlijk een beetje bedrogen, toen dat
gebeurde. In eerdere Mike Leigh-films waren de hoopvolle eindes
eerlijk verdiend, ze waren gemotiveerd vanuit de personages zelf –
niet door één of andere verhaallijn die plots uit de lucht kwam
vallen. Wat we hier zien, is een truc waar ze in Hollywood hun hand
niet voor om zouden draaien.
Blijft het feit dat bepaalde scènes nog steeds getuigen van
dezelfde kracht die we eerder zagen in pakweg ‘Naked’. Phil heeft
geld nodig om het taxibedrijf te betalen voor de huur van zijn
radio, en gaat bij zijn beide kinderen en zijn vrouw bedelen om
klein geld. Hij belooft hen het meteen terug te betalen, maar let
op de manier waarop deze scène gespeeld wordt. Je ziet gewoon aan
Spalls gezicht hoe vernederend hij het vindt dit te moeten vragen
aan zijn eigen familie – normaal gezien zou hij de kostwinner
moeten zijn, aan wie de rest van het gezin geld komt vragen. In
deze éne scène weet Leigh de relaties tussen het hele gezin in twee
of drie minuten vast te leggen. Hoe Phil zich voelt tegenover zijn
vrouw en kinderen, én tegenover zichzelf. Hoe zij zich voelen
tegenover hem.
Het helpt natuurlijk ook dat Timothy Spall weer fantastisch
doorleefd staat te acteren, met de rest van de cast als een
aanzienlijke steun in z’n rug. Een ander acteur had hem misschien
té zielig gemaakt, een té ergerlijke zwakkeling. Zoals Spall het
speelt, wordt Phil een slachtoffer die zich schijnbaar graag in de
rol van slachtoffer wentelt – het is leuk om medelijden te krijgen,
nog leuker om medelijden te hebben met jezelf. Maar aan het einde
van de film begrijpen we maar al te goed wie hij is en wat hij
voelt.
Zoals steeds, was het scenario ook nu weer het resultaat van
uitgebreide improvisatiesessies met de acteurs, die vervolgens
werden samengebundeld in één verhaal. Spontaniteit is altijd
belangrijk in Leigh’s films, en in ‘All Or Nothing’ vertaalt zich
dat, opnieuw, in lange shots en een aantal sleutelscènes die
duidelijk met twee camera’s gefilmd zijn, waarna er tijdens de
montage tussen de twee wordt gecut. Dat laat de acteurs toe om
doorheen de hele scène een emotionele spanning op te bouwen, zonder
dat ze voor elk afzonderlijk shot een klein deeltje moeten spelen.
Ze kunnen het helemaal doen, van begin tot eind, zonder onderbroken
te worden, en dat helpt de prestaties zichtbaar.
‘All Or Nothing’ is dus in alle opzichten een typische Mike
Leigh-film: inhoudelijk bevindt hij zich op vertrouwd terrein, en
ook vormelijk wendt hij zich tot de trucs en stijlfiguren die we
van hem gewend zijn. Het resultaat is een film met schitterende
acteurs en een aantal zeer sterke momenten, maar het gevoel van
déjà-vu en de ongeloofwaardige plotgreep die we naar het einde toe
krijgen, wegen zwaar door. Volgende keer iets anders graag,
Mike.
http://www.bacfilms.com/tout/
